Prawidłowy kolor moczu – co oznacza ciemny mocz, czerwony, żółty?

Zarówno mocz jak i kał wiele mówią o stanie naszego zdrowia. Ten drugi element analizujemy jednak zdecydowanie częściej. Lekarze od dawna uczulają pacjentów, że wygląd stolca może świadczyć o wielu problemach zdrowotnych, w tym zaburzeniach pracy wątroby czy raku odbytu. Codzienne śledzenie koloru moczu również jest przydatne. Choćby dlatego, że pozwala ocenić stopień potencjalnego odwodnienia organizmu. To jednak nie jedyny wskaźnik.

Jaki jest prawidłowy kolor moczu?

Prawidłowy mocz ma żółty kolor, który może barwą przypominać słomę. Jeśli jest jaśniejszy (niemal bezbarwny mocz) może to oznaczać zbyt dużą ilość wody w organizmie.

Zmiana koloru moczu często jest objawem choroby albo odwodnienia organizmu. Może również wynikać ze spożycia określonych produktów, które mają zdolność zmiany koloru moczu.

Choroby nerek – najczęstsze przyczyny zmiany koloru moczu

Najczęstszą przyczyną zmiany koloru moczu są schorzenia nerek i układu moczowego. Przy tego rodzaju schorzeniach może być pomarańczowy, brunatny lub brązowy. Taki mocz ma również bardziej intensywny zapach niż normalnie.

Przy chorobach nerek oprócz zmiany koloru moczu często pojawia się również ból w dolnej części pleców. Może wystąpić także skąpomocz lub częstomocz. W sytuacji wystąpienia problemów z oddawaniem moczu, w pierwszej kolejności wykonuje się badanie ogólne moczu oraz posiew moczu, sprawdza się także poziom kreatyniny w organizmie. W zależności od wyników badań i podejrzeń diagnostycznych lekarza, pacjent kierowany jest na dodatkowe badania, np. USG układu moczowego.

Co wchodzi w skład moczu?

Mocz w 96 procentach składa się z wody. W moczu występują również jony sodu, jony potasu, zbędne produkty przemiany materii czy toksyny. 2,5 procenta składu moczu stanowi mocznik, a 1,5 procent sole mineralne.

Człowiek średnio oddaje mocz co 3 godziny dziennie, ale jest to uwarunkowane indywidualne. Częstotliwość oddawania moczu jest związana z ilością wypijanych płynów, a także z funkcjonowaniem układu moczowego. Niektórzy mają predyspozycje do tego, by częściej chodzić do toalety i jeśli wizytom w łazience nie towarzyszy zmiana koloru moczu, nie oznacza to, że dzieje się z nimi coś niedobrego. Pamiętajmy, że częstotliwość oddawania moczu może być również wyższa, kiedy sięgamy po napoje moczopędne, np. herbatki ziołowe z pokrzywy czy skrzypu polnego.

Skład moczu mówi o zdrowiu

Skład moczu jest cenną informacją o zdrowiu i kondycji pacjenta. Prawidłowy mocz zawiera sole mineralne, zbędne produkty przemiany materii, barwniki. Jeśli pojawiają się w nim inne elementy i substancje, może to oznaczać toczące się w organizmie procesy chorobowe.

Nerki za pośrednictwem moczu usuwają z organizmu zbędne substancje, a także toksyny. Jeśli w moczu występują zbędne produkty przemiany materii, cukry, białko, może to oznaczać chorobę.

Badanie moczu

Badanie ogólne moczu polega na ocenie składu moczu i sprawdzeniu, czy nie występują w nim substancje, które nie powinny się tam znajdować. Próbka moczu zostaje poddana w laboratorium badaniu, w czasie którego zostaje oceniona pod kątem biochemicznym i fizycznym. Sprawdzane są również, czy w moczu występują komórki, kryształki i wałeczki.

Badanie ogólne moczu różni się od posiewu moczu. W posiewie sprawdzane jest, jakie rodzaje bakterii występują w moczu. Jest to szczególnie istotne w przypadku infekcji dróg moczowych, ponieważ pozwala zdiagnozować, jakie drobnoustroje wywołały zakażenie i na podstawie wyników badania dobrać odpowiednie leczenie.

Kolor moczu w ciąży

Kolor moczu w ciąży powinien być słomkowy, jak u każdej innej osoby. Jeśli przyszła mama spożywa duże ilości płynów, mocz może przybrać barwę jaśniejszą, co związane jest z wysokim nawodnieniem organizmu.

Zmiana koloru moczu na ciemniejszy czy bardziej mętny może oznaczać infekcję dróg moczowych, stan groźny w ciąży. Jeśli wystąpi, należy jak najszybciej udać się do swojego ginekologa i wykonać badanie moczu oraz posiew moczu. Antybiotykoterapia w ciąży jest mniejszym zagrożeniem dla dziecka niż infekcja, dlatego nie należy obawiać się zażywania leków.

Co znaczą inne barwy moczu?

Zmiana zabarwienia moczu może oznaczać proces chorobowy, ale nie musi. Może być efektem spożycia produktów, które przenikają do krwioobiegu i barwią również mocz (np. beta-karotenu w marchwi czy buraków albo szpinaku). Może być skutkiem odwodnienia organizmu i spożycia zbyt małej ilości płynów, ale również i zbyt dużego nawodnienia.

Często zmiana koloru moczu wynika ze schorzeń dróg moczowych, infekcji układu moczowego lub chorób nerek.

Kolor moczu – kiedy należy udać się do lekarza?

Wskazaniem do wizyty u lekarza jest każda zmiana zabarwienia moczu, która wzbudza nasz niepokój. U jednych osób ciemna barwa moczu będzie efektem zażywania leków, u innych skutkiem odwodnienia, a u kolejnych – sygnałem choroby toczącej się w organizmie.

Jeśli zmiana zabarwienia moczu ma charakter stały, pojawia się nagle i nie jest efektem przyjmowania leków czy spożycia określonych pokarmów, należy niezwłocznie udać się na badania. Zmian zabarwienia moczu nie należy bagatelizować.

Mocz ciemnożółty i pomarańczowy

Mocz ciemnożółty i pomarańczowy nie musi oznaczać choroby. Jeśli występuje rano jest zjawiskiem zupełnie naturalnym. Pomarańczowy kolor moczu w dzień powinien natomiast zwrócić naszą uwagę. Może pojawić się po spożyciu dużej ilości marchwi i w takiej sytuacji wynika ze spożycia beta-karotenu. Może jednak również być związany z chorobami wątroby i chorobami dróg żółciowych, dlatego jeśli pomarańczowa barwa moczu pojawia się często, warto wykonać badania.

Ciemny mocz może być z kolei sygnałem odwodnienia organizmu. Występuje, gdy w moczu pojawia się krew, która najczęściej jest efektem jakiejś choroby bądź zażywania leków. Ciemny mocz występuje również u osób, które cierpią na zapalenie wątroby typu B. Badanie moczu jest bezwzględnym wskazaniem przy pojawieniu się ciemniejszej barwy moczu, niezwiązane z przyjmowaniem środków farmaceutycznych czy hormonów płciowych.

Brązowy mocz

Brązowy kolor moczu może mieć różne przyczyny. Niekiedy pojawia się po spożyciu dużej ilości rabarbaru bogatego w szczawiany. Częściej jednak oznacza chorobę nerek lub zaburzenia w produkcji hemoglobiny.

Brązowy mocz może również być związany z zapaleniem pęcherza i kamicą dróg moczowych, ale i zakażeniem bakteryjnym w organizmie. U osób starszych ciemny kolor moczu może być związany z toczącą się w organizmie chorobą nowotworową. Każdą zmianę zabarwienia moczu należy skonsultować z lekarzem.

Czerwony mocz i krew w moczu

Czerwony kolor moczu może być efektem spożycia konkretnych produktów spożywczych, np. buraków, jeżyn, malin czy rabarbaru. Zabarwienie moczu zmienia się na skutek obecności w warzywach betaniny, barwnika, który przenika do moczu, zmieniając jego kolor. Zazwyczaj zmiana barwy jest chwilowa, a barwnik wypłukuje się z organizmu wraz ze spożywaniem wody. Dbając o prawidłowe nawodnienie, możemy szybciej doprowadzić do przywrócenia właściwego koloru moczu.

Czerwony mocz może być również skutkiem przyjmowania niektórych leków. Krwiomocz pojawia się przy chorobach układu pokarmowego, chorobach nerek czy nowotworach. Wystąpienie krwi w moczu jest bezwzględnym wskazaniem do wizyty u lekarza i szybkiego wykonania badań.

Zielony mocz i niebieski

Zielony kolor moczu najczęściej mocno nas zaskakuje. Zanim wpadniemy w panikę, powinniśmy jednak się zastanowić, czy nie jedliśmy w ostatnim czasie zielonych warzyw, które mogły przyczynić się do zmiany zabarwienia koloru moczu. Tak działa m.in. szpinak, szparagi czy jarmuż. Zielonkawy kolor moczu jest związany z przyjmowaniem leków na bezsenność czy niektórych suplementów diety.

Niebieski kolor moczu występuje bardzo często. Jest oznaką hiperkalcemii, wysokiego poziomu wapnia w organizmie. Nie jest to jednak spowodowane przyjmowaniem zbyt dużej ilości wapnia wraz z pożywieniem czy suplementacją, ale chorobą genetyczną.

Biały mocz, mętny

Biały i mętny mocz może świadczyć o infekcji dróg moczowych. Najczęściej zmianie barwy towarzyszy również zmiana zapachu moczu. Jeśli w moczu pojawiają się leukocyty, oznacza to infekcję, która wymaga szybkiego leczenia. Najczęściej konieczne jest przeprowadzenie antybiotykoterapii, ale wcześniej wykonanie badania moczu i posiewu, pomagającego zdiagnozować, jakie drobnoustroje odpowiadają za zakażenie.

Inne kolory moczu

• Przezroczysty mocz

Picie wystarczającej ilości wody jest ważne, aby pomóc nerkom w filtrowaniu toksyn. Jednak zbyt dużo wody może doprowadzić do wydalenia przez organizm zbyt dużej ilości sodu, powodując hiponatremię. Stan ten może doprowadzić nawet do drgawek, utraty przytomności czy śpiączki. Objawy, które dodatkowo mogą wystąpić to m.in. ból głowy, nudności.

• Jasnożółty mocz

To prawidłowy kolor moczu. Świadczy o dobrym nawodnieniu organizmu.

• Żółty (ale nie jasny) mocz

Ten kolor na ogół występuje z samego rana lub po długim i intensywnym treningu. Świadczy o lekkim odwodnieniu i sugeruje, by zacząć nawadniać organizm.

• Pienisty mocz

Pęcherzyki w moczu, które znikają w ciągu kilku sekund, zwykle nie są znaczące. Jeśli jednak bąbelki pozostaną, oznacza to, że białko przecieka przez mechanizm filtrujący nerki i trafia do moczu. Może to być spowodowane chorobą nerek, infekcją lub spożywaniem zbyt dużej ilości białka.

• Mętny mocz

Jeśli towarzyszy temu uczucie pieczenia i bolesne oddawanie moczu, zmętnienie może wskazywać na obecność bakterii, która powoduje infekcję pęcherza moczowego. Przyczyny mogą być także inne, jak np. kamienie nerkowe. Mętny mocz często występuje u kobiet w ciąży, ponieważ wytwarzają większe ilości wydzieliny z pochwy, które mieszają się z moczem.

• Pomarańczowy mocz

Może wskazywać na odwodnienie lub może być po prostu efektem połknięciem barwnika spożywczego. Może to jednak wskazywać na problem z wątrobą lub przewodem żółciowym, a w tym przypadku powinna wystąpić także zmiana zabarwienia stolca – będzie on wówczas jasny.

• Różowy mocz

Może wskazywać na infekcję dróg moczowych, choroby nerek, a nawet problemy z prostatą lub efekt uboczny leków chemioterapeutycznych, środków przeczyszczających i antybiotyków przeciw gruźlicy. Ale może też być zupełnie normalny, jeśli zjedliśmy dużo buraków, jeżyn czy rabarbaru.

Ciemnoróżowy lub czerwony wskazuje, że w moczu jest znaczna ilość krwi. Może być oznaką uszkodzenia lub choroby nerek, moczowodów, pęcherza moczowego lub cewki moczowej.

• Brunatny mocz

Mocz przypominający colę może wystąpić po spożyciu fasoli fava, rabarbaru lub aloesu. Zaburzenia wątroby i nerek, infekcje dróg moczowych i ekstremalne uszkodzenie mięśni to niektóre z innych przyczyn tego dziwnego koloru. Może on wystąpić także po zażyciu niektórych leków, np. leków przeciwmalarycznych: chlorochina i prymachina, antybiotyków – metronidazol.